Hướng dẫn vận hành dây chuyền bột cá

Sản xuất bột cá - các định nghĩa cơ bản

Bột cá được làm khô và diệt khuẩn được dung trong chăn nuôi, bột cá có đầy đủ và cân bằng các thành phần dinh dưỡng, protein mà các thức ăn khác có, được sử dụng như một nguồn protein chính trong thức ăn chăn nuôi – phổ biến nhất là gà, lợn, tôm và cá. Bột cá được sử dụng cho con người đã và đang được sử dụng với một khối lượng nhỏ như phụ gia protein (Euro) hay  phụ gia thực phẩm (Asia), tuy hàm lương protein bổ dưỡng trong bột cá rất cao, nhưng bột cá có mùi cá rất nặng và thường lẫn cát nên ít được sử dụng làm thức ăn.

Dây chuyền bột cá

Dây chuyền bột cá sản xuất như thế nào.

Nhiệm vụ chính của dây chuyền bột cá là lấy nước khỏi nguyên liệu thô, đồng thời tách càng nhiều dầu cá ra khỏi nguyên liệu càng tốt (đối với dây chuyền bột cá nhiều dầu). Dây chuyền bột cá không loại bỏ hay thêm protein, nhưng dây chuyền bột cá hoạt động hiệu quả có thể thu hồi và giữ chất lượng protein cũng như các chất dinh dưỡng khác.

Cá tươi rất dễ hỏng, thối, chỉ có thể giữ được một thời gian ngắn trong môi trường bình thường và nên giữ lạnh càng sớm càng tốt.

Cá tươi chứa gần 70% nước nên rất khó vận chuyển, sản lượng 4kg cá sẽ cho ra 1kg bột cá.

Khi dây chuyền bột cá hoạt động, nước sẽ từ từ được tách khỏi nguyên liệu (độ ẩm cho phép chỉ còn lại 6 – 10%), sản phẩm cuối cùng sẽ là bột cá có màu nâu sang chứa nhiều protein, ít dầu và độ ẩm thấp, có thể giữ được chất lượng trong một thời gian dài.

Sản xuất bột cá từ cá nạc và cá nhiều dầu

Sản xuất bột cá từ cá nạc đơn giản: cá tươi được cấp thẳng vào máy sấy để được làm chín, sau đó qua công đoạn sàng, nghiền, 1 hoặc 2 công đoạn làm nguội (tùy thuộc vào sản lượng yêu cầu), sau đó đóng gói thành bột cá thành phẩm.

Sản xuất bột cá nhiều dầu cần thêm các thiết bị để tách dầu và nước ép cá. Quy trình sản xuất tùy thuộc vào điều kiện loại cá đầu vào.

Các quá trình cơ bản của dây chuyền sản xuất bột cá

Chứa nguyên liệu trên xe tải hoặc thùng chứa

Cá nguyên liệu nên được dự trữ trong khoảng thời gian càng ngắn càng tốt trước khi đưa vào dây chuyền. Có thể trộn lẫn cá tươi với nước đá để tăng thời gian bảo quản cho cá, “cá càng tươi càng cho ra bột cá chất lượng hơn”.

Hấp cá

Cá tươi có tính chất như một dạng thạch trong đó nước và đầu được chứa trong cá tế bào của cá.

Quá trình hấp cá phá vỡ các tế bào này và rất quan trọng cho việc ép tách nước, thịt cá tách ra khỏi xương và phân ly ra các thành phần như nước, dầu, chất rắn, nước đạm.

Quá trình hấp cá tối ưu ở khoảng nhiệt độ 90 – 95 ˚C trong khoảng thời gian 10-20 phút tùy loại cá. Cả 2 thông số nhiệt độ và thời gian hấp đều điều chỉnh được trên máy hấp.

Ép cá

Quá trình này ép nước dịch cá và dầu cá ra khỏi phần mô và xương, độ ẩm lý tưởng của bột cá sau quá trình này vào khoảng 50 - 55 %.

Tốc độ ép có thể thay đổi trên máy ép, trong một số trường hợp chất lượng bột ép ra không đủ tiêu chuẩn, có thể thay đổi tốc độ ép hoặc thay đổi nhiệt độ máy hấp.

Sấy cá

Máy sấy đĩa làm nóng gián tiếp có tác dụng lấy nước ra khỏi bột cá, làm bốc hơi nước ép cá.

Đĩa sấy với các cánh gạt có tác dụng đảo bột cá và các cánh dao có tác dụng tự làm sạch đĩa sấy, cũng như đảm bảo bột cá không kẹt vào đĩa. Máy sấy làm việc hiệu quả tốt nhất tại áp suất hơi 6 Kg/cm2 , tuy nhiên tùy thuộc vào sản lượng của dây chuyền mà có sự điều chỉnh thích hợp cho 02 máy sấy, thông số thông thường khoảng 6 – 8 Kg/cm2 cho máy sấy thứ nhất, 2 – 4 Kg/cm2 cho máy sấy thứ 02.

Mục đích chính của qui trình sấy là làm khô bột cá, vì vậy nhiệm vụ của người vận hành phải kiểm tra thường xuyên độ ẩm của cá tại cửa ra 6-10 %, tốt nhất là 8%. Lưu ý hướng cấp liệu đúng vào máy sấy.

Máy sấy bột cá

Làm nguội bột cá

Đây là qui trình rất quan trọng đối với bột cá vừa được sấy, giúp bột cá chống lại quá trình oxi hóa và cháy vì không thoát được nhiệt ra bên ngoài, ngoài ra còn giúp cho bột cá giòn hơn, tơi hơn khi nghiền.

Sau khi nghiền, bột cá qua ma sát lại trở lên nóng hơn, nên rất cần thiết phải có thêm một bước làm nguội nữa trước khi đóng gói.

Thêm phụ gia chống oxy hóa

Các chất chống oxi hóa như Etoxyquin hay Santoquin nên được thêm vào ngay khi bột cá vừa qua bước sấy – khi vẫn còn nhiệt độ cao.

Nghiền bột cá bằng máy nghiền búa

Bột cá cần được nghiền kỹ bằng máy nghiền – có thể điều chỉnh được cỡ hạt nghiền.

Các thành phần trong bột cá được nghiền bằng các bứa nghiền khi rotor quay. Khi đạt đủ kích cỡ, các hạt sẽ lọt xuống lưới lọc.

Có rất nhiều loại lưới lọc và rất dễ được thay thế, lưới càng mỏng, lỗ càng to thì cáng ít bị nghẹt. Thông thường lưới được sử dụng dày 1.5mm và đục lỗ đường kính 3mm.

Dao nghiền được chế tạo với dung sai thấp (giảm sự rung do chênh lệch trọng lượng khi máy hoạt động) bằng thép cứng chống mài mòn và được thiết kế để có thể sửa dụng được trong 4 lần xoay dao.

Nam châm gắn trong máy nghiền có tác dụng lấy đi các dị vật bằng sắt và dễ dàng lấy ra, tuy nhiên không lấy được các vật bằng kinh loại không có từ tính như INOX, nhôm..vv

Máy ly tâm Dencanter (máy ly tâm nằm) và Separator (máy ly tâm đứng)

Dencanter có tác dụng tách 02 pha lỏng (dầu cá và dịch cá) và rắn(bột cá) từ nước ép cấp từ bồn nước ép số 01. Phần bột cá rắn được cấp trở lại vít tải. Phần dung dịch được bơm vào Separator để phân ly tiếp tục dầu cá, dịch cá và bã.

Tất cả các dung dịch đều phải được gia nhiệt đến nhiệt độ 90-95˚C để đạt kết quả hiệu quả nhất.

Dịch cá sau khi gia nhiệt được bơm lại vào đầu vào của máy sấy thứ nhất để thu hồi lại độ đạm cho bột cá.

Xử lý ngưng tụ hơi trực tiếp và khử mùi gián tiếp

Hơi nước thoát ra từ các công đoạn trong dây chuyền được xử lý thông qua bộ ngưng tụ gián tiếp (làm lạnh bằng nước) để ngưng tụ lại tránh thoát ra môi trường, hơi sau ngưng tụ đi qua bộ bộ khử mùi trược tiếp bằng nước hay dung dịch hóa học (Sodium hypochlorite – nước Javen). Nước song, nước biển, các chất tẩy rửa cũng có thể được sử dụng trong qui trình này, tuy nhiên nếu khí thải vẫn còn mùi gây ô nhiểm, có thể xử lí bằng cách đốt qua lò hơi.

Hướng dẫn vận hành dây chuyền bột cá

Khởi động và vận hành dây chuyền bột cá

1. Vận hành lò hơi, đảm bảo nguồn hơi cung cấp vào đủ áp suất.

2. Mở van xả by pass để xả nước đọng trong các thiết bị, bắt đầu mở van cấp hơi từ từ để cấp một lượng nhỏ hơi trước khi vận hành các máy hấp và máy sấy, kiểm tra bằng kính quan sát cho đến khi đã xả hết toàn bộ nước bên trong. Các đĩa than của đầu cốt máy (khớp nối Johnson) cần được bôi trơn bằng hơi hoặc nước trước khi vận hành (khớp nối dễ vỡ khi vận hành ngay khi bị khô).

3. Khởi động máy hấp và máy sấy và hệ thống ngưng hơi cá.

4. Mở van hơi từ từ cho đến khi áp suất hơi cấp vào đạt ngưỡng (6 Bar cho máy sấy, điều chỉnh hơi vào máy sấy vửa đủ)

5. Kiểm tra cửa ra liệu của máy sấy phải đóng lại khi bắt đầu khởi động.

6. Kiểm tra nguyên liệu cá có sẵn trong hố vít đểm đảm bảo nguồn liệu cấp vào máy.

7. Bắt đầu cấp liệu vào dây chuyền khi đã cấp hơi đầy đủ vào các máy.

8. Điều chỉnh cân bằng các số liệu như:tốc độ vít tải, tốc độ của các máy trong dây chuyền, máy hấp, áp suất hơi dựa vào sản lượng sản xuất và kinh nghiệm vận hành máy.

9. Máy sấy nên được để lại khoảng 1/3 lượng bột cá đã khô một phần từ lần sản xuất kề trước.
   Kiểm tra đồng hồ Ampe của máy để ước lượng số lượng bột cá cấp vào máy.

Kiểm tra độ ẩm của bột cá đi ra bằng cách mở cửa thăm mỗi 5 – 10 phút.

Khi bột cá đã đạt đủ độ ẩm, bắt đầu mở cửa liệu để bột đi ra (mở khoảng 60 – 80mm). Nếu bột vẫn chưa đạt độ ẩm tiêu chuẩn, đóng cửa liệu lại trong khoảng5 - 15 phút, sau đó lại mở cửa liệu ra sau khi bột đã đạt độ ẩm cần thiết.

1. Nếu máy sấy chưa có liệu sẵn có thể sẽ mất thêm khoảng 01 giờ để máy có đủ liệu để chạy, kiểm tra bằng cách mở cửa thoát liệu.

2. Khi bột cá đã đủ điều kiện và ra khỏi máy sấy, bắt đầu khởi động các vít tải tiếp theo, máy làm nguội, máy sàng, máy nghiền.

3. Kiểm tra các ổ bạc đạn đã được bôi trơn.

4. Trong thời gian bắt đầu cho liệu ra khỏi máy sấy, liên tục kiểm tra độ ẩm của bột cá tại cửa ra để đảm bảo chất lượng của bột ổn định.

5. Mở các cửa kiểm tra bên trên máy sấy để kiểm tra số lượng bột có trong máy và kiểm tra có vật làm tắt nghẽn trong máy hay không. Số lượng bột trong máy thông thường cao bằng với đỉnh của ruột máy, hơi thấp hơn đối với đầu cấp liệu vào khi bột cá vẫn còn ẩm và nặng.

6. Kiểm tra hơi cấp vào máy phải ổn định để dễ dàng điều chỉnh các thông số khác của máy.

7. Liên tục kiểm tra đồng hồ Ampe của máy sấy trong suốt thời gian vận hành, qua thông số của đồng hồ có thể ước lượng được lượng bột bên trong máy sấy, nhất là trong thời gian khởi động máy.

8. Ghi chú: Mục đích chính của việc kiểm tra độ ẩm của bột cá khi ra khỏi máy sấy là đảm bảo độ ẩm của bột nằm trong khoảng 8 – 10%, nếu độ ẩm vượt quá 12% thì vi khuẩn và nấm mốc sẽ bắt đầu phát triển bên trong bột, nếu độ ẩm bé hơn 6% thì protein bị cháy và phân hủy, làm giảm chất lượng bột.

Dừng dây chuyền bột cá

1. Khi dừng cấp liệu vào máy sấy, phải để máy sấy chạy ít nhất 10 – 20 phút trước khi khóa van cấp hơi.

2. Khi hơi đã được khóa, áo suất hơi trong máy giảm còn dưới 1 bar  thì mới có thể tắt hoàn toàn máy sấy. Giữ lại 1/3 lượng bột cá bên trong máy (như bước số 09 đã đề cập) để máy có thể khởi động dễ dàng hơn. Nếu chạy hết lượng bột bên trong máy sẽ mất thời gian dài hơn để khởi động máy lại vào ngày hôm sau. Nếu thời gian dừng máy dài hơn (2 – 3 ngày trở lên) hay tùy vào kế hoạch của nhà máy yêu cầu phải lấy hết bột ra khỏi máy sấy, người vận hành phải cấp hơi cho máy đến khi toàn bộ bột đã ra khỏi máy.

3. Nếu máy sấy chứa quá nhiều liệu (đồng hồ Ampe hiện thông số cao):

• Tắt vít tải cấp liệu, chờ bột cá bên trong máy bốc hơi nước bớt để nhẹ hơn.

• Mở cửa kiểm tra trên máy để xem lượng bột cá trong máy.

• Khi chỉ số trên đồng hồ Ampe giảm xuống, bắt đầu mở lại vít cấp liệu (giảm tốc độ của vít)

1. Khi nhiệt độ trong máy quá cao: Bột cá từ đầu ra của máy sấy có nhiệt độ rất cao (khoảng 100˚C) , có mùi cháy, bốc khói màu xanh, chất lượng bột giảm xuống:

• Mở hết hoàn toàn cửa ra bột càng sớm càng tốt.

• Cho thoát toàn bộ lượng bột bị cháy ra bên ngoài ( sử dụng cửa xả sự cố).

• Bột cá bị cháy, protein bị phân hủy có mùi khai (amoni).

1. Các cyclone của hệ thống làm nguội bột cần được lấy bột ra khi cyclone đầy.

2. Kiểm tra vít tải: nếu lượng bột trong vít thường xuyên đầy thì phải tang tốc độ qua của vít, thường xuyên làm sạch, vệ sinh vít tải.

3. Kiểm tra máy nghiền:

• Nếu đồng hồ Ampe có thông số cao thì lưới bị tắc, dừng vít tải và tiến hành vệ sinh lưới hoặc thay lưới.

• Nếu bột ra sau máy nghiền vẫn chưa mịn, còn lẫn xương to: lưới bị rách, cần thay lưới.

• Nếu dao bị mòn, tiến hành xoay lại dao hoặc thay dao.

Kiểm tra trong khi vận hành dây chuyền bột cá

Mỡ

Tra mỡ Mobilith SHC 1500 cho mỗi ổ bạc đạn của máy sấy mỗi 24 giờ làm việc một lần.

Mở ổ bạc đạn, thay toàn bộ mỡ mới cho bạc đạn mỗi năm một lần.

Tra mỡ cho máy hấp và máy sấy số 02 mỗi tuần một lần.

Cóc xả

Kiểm tra hoạt động của cóc xả qua kính qua sát:

Nếu cóc xả không bẫy được nước: bên trong máy sẽ không thoạt được nước và máy không thể hoạt động. Nếu hơi đi qua kính quan sát quá mạnh, tiến hành mở cóc xả ra và kiểm tra cóc xả còn hoạt động được hay không.

Nếu kim loại rơi vào máy và làm vướng – kẹt máy, tiến hành tắt máy, gỡ bỏ vật lạ, nếu vướng vào cánh gạt hay dao của máy có thể cắt cánh gạt và gỡ dao để vận hành tiếp tục, sau khi tắt dây chuyền hàn lại cánh gạt, gắn lại dao.

Hệ thống hút hơi cá

Điều chỉnh van bướm trước mỗi đường hút hơi từ mỗi thiết bị, tránh tình trạng hút quá mạnh làm hao phí công của quạt hút, làm cho bột cá bị hút mạnh vào hệ thống xảy ra tính trạng tắc nghẽn đường ống và quạt. Vệ sinh đường ống định kì.

Kiểm tra ruột máy sấy

Sau một thời gian dài vận hành, phần ruột máy sẽ bị mòn đi, thành kim loại bị mỏng, sinh ra các vết rò. Các vết rò phải được khoét rộng và hàn kín, sau khi hàn thì máy có thể vận hành bình thường.

Dao máy sấy có tác dụng làm sạch phần bột cá dính trên thành đĩa, kiểm tra dao mòn hay gãy, cong để tối ưu quá trình hoạt động của máy, có thể thay thế bằng vật liệu ít mài mòn hơn.

Kim loại rơi vào máy

Kiểm tra lại các vị trí gắn nam châm để lấy kim loại ra khỏi máy.

Thay phớt

Siết lại phớt hay thay phớt khi phát hiện rò rỉ.

Kiểm tra cánh gạt

• Cách gạt được hàn trên đĩa của máy sấy: hàn lại các cánh bị gãy hay cong, sứt mẻ.
• Kiểm tra dao của máy sấy

Bôi trơn hộp số động cơ

• Thay dầu bôi trơn hộp số motor mỗi 3000 giờ làm việc hoặc mỗi 06 tháng.
• Tăng đơ puly thường xuyên.
• Tra dầu mỡ cho dây xích truyền động.

Kiểm tra đầu cốt các máy hấp và máy sấy

• Kiểm tra đầu cốt có bị rò rỉ hay kêu tiếng động lạ hay không.
• Mua dự phòng ít nhất 01 bộ vòng đệm than để có thể thay thế ngay khi vòng đệm than của đầu cốt bị vỡ hay quá mòn.
• Mở đầu cốt để kiểm tra và vệ sinh khi bị rò rỉ và phát ra tiếng kệu khi vận hành.

Bảo quản bột cá sau khi sản xuất

 - Làm nguội tốt có thể làm bột cá tránh tình trạng cháy đạm.

 - Có thể sử dụng chất chống oxy hóa đúng tiêu chuẩn và qui định để kéo dài thời gian bảo quản bột cá trước khi sử dụng.

 - Sau khi ra bao và đóng gói, tránh chứa các bao bột cá bên cạnh nhau từ 12 -24 tiếng (nhằm tránh tình trạng cháy đạm – do nhiệt độ trong bột còn cao). Kiểm tra nhiệt độ bột trong các bao trong thời gian lưu trữ. Nên sử dụng pallet và chỉ chồng 03 lớp bao cho mỗi pallet.

 - Một số nơi sử dụng silo để trộn bột cá trước khi đóng gói.

Công ty TNHH Năng Lượng Nhiệt Bách Khoa

Là đơn vị có kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực thiết kế, chế tạo, lắp đặt và cung cấp các dịch vụ về lò hơi công nghiệp, dây chuyền bột cá nước ngọt, máy sấy, lò hơi mang thương hiệu LÒ HƠI BÁCH KHOA tại Việt Nam. Hiện nay chúng tôi đang cung cấp dịch vụ và thiết bị cho hàng trăm công ty sử dụng dây chuyền bột cá trên khắp cả nước, đặc biệt là khu vực Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ, các tỉnh Đồng Bằng Sông Hồng...

Thông tin liên hệ:

Địa chỉ: Thôn 3, Xã Vạn Phúc, Huyện Thanh Trì, Tp Hà Nội

Di động: 091 775 40 59 

Hotline: 097 384 04 68

E-mail: hex.boilers@gmail.com        

Website: https://hex-boilers.com/